Zlato u kuršumlijskom kraju – istina ili legenda?

Najnovijim geološkim istraživanjima na području opštine Kuršumlija, na istočnoj padini Kopaonika, otkrivena su tri velika nalazišta bazalta, koji u mnogo čemu može da zameni metal. Istovremeno, u ovom kraju postoje neistražena nalazišta zlata i plemenitog metala koja mogu ovaj kraj pretvoriti u pravi eldorado.

Na lokacijama Vrelo, Krkina čuka i Ugljarski krš, u svetu veoma retkih i traženih vrsta nemetala, procenjuje se, ima oko 15 miliona tona, što je sasvim dovoljno za višegodišnju eksploataciju.

– Na kuršumlijskoj strani Kopaonika – objašnjava inženjer rudarstva Nikodin Gilić, rodom iz sela Mrče, koji godinama istražuje rudno blago na području Kopaonika – rudarstvo je nekada, naročito u srednjem veku, bilo veoma razvijeno.  U doba kralja Milutina i cara Dušana na Kopaoniku je ruda vađena iz 18 rudnika, pa su ovamo dolazili rudari iz Nemačke, Poljske i drugih evropski zemalja da kopaju rudu, unosan posao u to doba Srbije. O tome svedoči i hram Svetog Mine u Štavi, posvećen kralju Stevanu Dečanskom, inače, zaštitniku kopaoničkih rudara, i tragovi mnogobrojnih rudarskih radova.

U arhivskim dokumentima se navodi da je ovde ruda vađena do 1520. godine. Dolaskom Turaka ta delatnost, najčešće zanimanje ljudi u kopaoničkim selima i zaseocima, postepeno zamire, jer su Turci bili više zainteresovani za trgovinu, nego za proizvodnju i eksploataciju rudnog blaga.

”Konačnim osvajanjem desne vodopađe područja Gornjeg Ibra, Turci su naneli samrtnički udarac rudarskim naseljima i učinili potpun prevrat i kraj svekolikom dotadašnjem razvitku njegovu.” Tada ”zaspusteše znatni trgovi i rudarska naselja”.

Prema kazivanju Borivoja Stevića (1940) iz Štave (zaseok Miočiće), posle turskih osvajnja Toplice i rudarskih krajeva na Kopaoniku juna 1455. godine, za rudarstvo, rudnike i rudare kopaoničkih rudokopa nastali su teški dani. Opustela su rudarska okna i naselja kamarata, zarasli su rudnički putevi i potpuno zamro život u kolonijama kopača rude srebra, zlata i drugih metala i nemetala.

Kopaonički rudari, koji su odlučili da žive u ovom kraju, mada je vićina otišla u druga mesta ili su porobljeni, ostali su bez posla i sredstava za život, pa su bili prinuđeni da rade na imanjima meštana, koji su se bavili zemljoradnjom i stočarstvom.

”Moj deda Smiljko, inače, proslavljeni ratnik, pričao mi je da je i u zaselku Miočiće bilo čifčija, koji su radili na imanjima ondašnjih familija, pa i na posedu mojih predaka (čitluk, turska reč, u prevodu poljsko imanje, vrsta feudalnog poseda koji obrađuje gospodar, sam ili preko čifčija, zemljoradnika, težaka). Čifčije su obavljale svakodnevne seoske poslove – radili su u polju, na njivi, u bašti i voćnjaku i čuvali stada. Od toga su živeli i opstali” – seća se Borisav Stević, dugogodišnji radnik u mesnoj kancelariji u Lukovu, sada penzioner.

Inače, posle turskog porobljavanja Toplice 1454. godine i kopaoničkih pre-dela 1455. godine, ”Zaplanina (rudnik) pripadala je kadiluku Kuršumlija, u sandžaku Aladža-Hisara (Kruševac). Nekoliko vekova potom počinje obnova kopaoničkih rudokopa, a takođe i sistematska geološka istraživanja. Na teritoriji kuršumlijske opštine utvrđeno je postojanje rude gvožđa, olova, nikla, cinka, azbesta, bakra, antimona, andezita, tufa, ali i zlata i srebra.

Nastavak ove priče možete pročitati OVDE

(Autor: Radoljub Gligorijević, izvodi iz knjuge “U prestonici vojvode Mrkše” koju možete poručiti na br telefona: 027 383 – 469)