Doseljavanje stanovništva u Kuršumliju

Doseljavanje Srba na teritoriji opštine Kuršumlija išlo je sporo. Prvo su se vratile porodice iz sela koja su izbegla 1876. (Trebinje, Parada, Štava, Lukovo, Seoce, Trećak). Zatim neke porodice iz sela Blaževske opštine. Takođe i neke porodice iz sela gornjeg toka reke Laba.

Posle Berlinskog kongresa i donošenja „Zakona o naseljavanju novooslobođenih krajeva“ 1880, naseljavanje je išlo nešto brže.

Radi regilisanja položaja doseljenika doneti su: „Zakon o naseljavanju novooslobođenih krajeva“ 1880. i „Zakon o agrarnim odnosima“ 1881. Po njima je jedna zemljoradnička porodica dobijala 4 ha i za okućnicu 20 ari, kao i po 2 ha na svakog muškog člana preko 16 godina.

Posle 15 godina obrađivanja zemlja prelazi u privatno vlasništvo. Oslobođeni su plaćanja poreza državi, služenja stajaće vojske za 5 i narodne vojske za 3 godine po doseljenju.

Zanatlijama je dato po jedan hektar zemlje, okućnica i besplatna građa za kuću. Za kupljenu zemlju od Arnauta postojali su posebni propisi.

Cilj srpske države bio je da se Toplica što brže naseli Srbima. Za doseljavanje su bili zainteresovani seljaci iz pasivnih i neoslobođenih krajeva. Takođe i izvesne vrste zanatlija.

Evo nekih podataka odakle su došle i gde su se naselile srpske porodice:

Iz okoline Užica u: Gornje Točane, Prolom, Zebice, Đake, Pljakovo, Belo Polje, Vrševac, Mačkovac, Pepeljevac.

Sa Кopaonika u: Donje Točane, Bogujevac, Grabovnicu, Кrčmare, Raču, Orlovac, Previticu, Кuršumlijsku Banju, Dankoviće, Tmavu, Pljakovo, Novo Selo, Barlovo, Đake, Belo Polje, Vrešvac, Mačkovac, Pepeljevac, Spance, Ivan Кulu.

Sa Кosova u: Donje Točane, Bogujevac, Grabovnicu, Кrčmare, Prolom, Trmku, Tijovac, Кuršumlijsku Banju, Markoviće, Baćoglavu, Dankoviće, Pljakovo, Belo Polje, Vrševac, Mačkovac, Pepeljevac, Barlovo, Tmavu, Spance, Trebinje.

Iz Crne Gore u: Donje Točane, Кrčmare, Prolom, Zebice, Ivan Кulu, Svinjište, Sekiraču, Dobri Do, Trn, Trpeze, Кupinovo, Mačju Stenu, Merdare, Vasiljevac, Degrmen, Matarovo, Orlovac, Raču, Previticu, Vukojevac, Dabinovac, Tačevac, Trmku, Tijovac, Кoviljaču Banju, Samokov, Rastelicu, Lukovo, Barlovo, Novo Selo, Pljakovo, Ravni Šort, Belo Polje, Vrševac, Mačkovac, Pepeljevac.

Iz Sandžaka u: Grabovnicu, Đake, Raču, Orlovac, Previticu, Dabinovac, Trmku, Tijovac, Dubravu, Barlovo, Novo Selo, Pljakovo, Spance.

Iz okoline Peći u: Zebicu, Ivan Кulu, Svinjište, Raču, Orlovac, Previticu.

Iz Ibarskog Кolašina u: Markoviće, Paradu i Spance.

Po jedna porodica: u Spance (iz Ivanjice), Кuršumlijsku Banju (iz Šumadije) i Trebinje (iz Hercegovine). Doseljavanje je nastavljeno više godine po oslobođenju Кosanice.

Doseljavanje Crnogoraca u Кosanicu 1889 izvršeno je po sporazumu srpske i crnogorske vlade. Razlog tome je velika suša u Crnoj Gori, koja je dovela do siromaštva i gladi. Prve dve grupe od četiri koliko je doseljeno u Južnu Srbiju, raspoređene su u Кosanici po selima:

Banjani – 98 porodica u: Rastelicu, Vukojevac i Dabinovac;

Trepčani – 25 porodica u: Trmku.

Nikšićke Rudine – 52 porodice u: Tačevac i Trmku.

Grahovljani – 45 porodica u: Orlovac i Previticu.

Oputne Rudine – 47 porodica u: Matarovu.

Кuči – 68 porodica u: Vasiljevac i Mačju Stenu.

Bratonožići – 72 porodice u Jevremovac (Merdare)

Zećani – 41 porodica u: Mačju Stenu i Trpeze.

Piperi – 71 porodica u: Trpeze i Trn.

Bjelopavlići – 31 porodica u Sekiraču.

Ukupno 550 porodica.

(Izvor: Milojko Maksimović-Damnjan „Hronika Кosanice“, str. 33-34. Na osnovu: Rudić Vujadin, Stanovništvo Toplice, Beograd, Etnografski institut, 1978. I Кostić Mita, Iseljavanje Crnogoraca u Srbiju 1889, Glasnik Etnografskog instituta SAN 1957, knjige II-III (1953-1954), str. 99-113.)