U borbama sa 10.000 neprijateljskih vojnika (6.000 Turaka i 4.000 Arbanasa), dva eskadrona konjice i dva brdska topa, srpske jedinice su bile prinuđene da napuste varošicu Kuršumlija na Božić 1878. godine. Tada su osmanlijske trupe ponovo ušle u Kuršumliju i izvršile pokolj.
S tim u vezi komandant Binički, u izveštaju Vrhovnoj komandi, navodi, između os-talog: ”Turci kao zveri postupaju sa našim žrtvama. Kuršumlija beše iskićena glavama srpskih vojnika koji u bojevima… mrtvi ili ranjeni na bojištu ostaše. Sve glave behu pokidane sa tela, pa nataknute na kolje!”
Vrhovna Komanda Srbije, dok Ibarska divizija zauzima novi položaj na liniji Pločnik – reka Toplica – Točane – Grabovnica, glavninu svojih snaga upućuje prema Kosovu, a na pravcu Kuršumlija – Priština dejstvuje Moravski korpus, pod komandom pukovnika Milojka Lešjanina Videvši takav razvoj događaja, turske snage se povlače i utvrđuju na položaju Samokovo – Prepolac.
Srpske jedinice bez borbe ponovo ulaze u Kuršumliju 19. janu-ara 1878. godine.
Bilo je to konačno oslobođenje ovog grada od viševekovnog turskog ropstva, a srpske snage, od 23. januara do 3. februara te godine, pokušavale su da zauzmu Samokovo i u tim borbama izginulo je oko 800 srpskih vojnika.
Ubrzo Rusija i Turska zaključuju primirje, čime je rat prekinut, pa su operacije na Samokovu obustavljene.
‘Godina 1878. za oblast Toplice i Kosanice predstavlja novu epohu, period slobodnog života u nacionalnoj državi. Jedna od središnjih oblasti srpskog državnog, kulturnog i duhovnog života u srednjem veku, tako se iznova vratila svom nacionalnom jezgru, jezgru novog državnog života, koji će označiti novu istorijsku epohu nacionalnog i društvenog preporoda” – ističe istoričar dr Slavenko Terzić u govoru, na svečanosti 22. avgusta 1996. godine u Kuršumliji, povodom stogodišnjice otkrivanja spomenika u Kuršumliji oslobodiocima od Turaka, jednog od najstarijih, možda i najstarijeg spomen-obeležja u Srbiji iz tog perioda.
Oslobođenjem Kuršumlije i proterivanjem Turaka iz Toplice i Kosanice 1878. godine, posle viševekovnog robovanja, i kopaonički i potkopaonički kraj ulazi u novu istorijsku epohu.
Kraj.
Pročitajte prvi deo priče: Iz istorije Kuršumlije: Oslobođenje od Turaka – prvi deo
(Autor: Radoljub Gligorijević, izvodi iz knjuge “U prestonici vojvode Mrkše” koju možete poručiti na br telefona: 027 383 – 469)
