Manastir Svetog Nikole u Kuršumliji je druga najstarija zadužbina Stefana Nemanje, sagrađena najverovatnije do 1166., a sigurno pre 1168. godine. Od samog nastanka manastira, ovde se odvijao bogat monaški život, a sam manastir je bio veoma cenjen i ugledan .
Nakon sticanja autokefalnosti i statusa arhiepiskopije u Nikeji 1219. godine, Srpska pravoslavna crkva je manastir Svetog Nikole proglasila sedištem Topličke episkopije. Takođe, ovde je osnovana najstarija prepisivačka škola u Nemanjićkoj Srbiji, čime manastir još više dobiva na značaju.
Manastirski kompleks su kasnije dograđivali Stefan Prvovenčani i kralj Milutin. Posle Kosovskog boja i osmanlijskog osvajanja ovog područja, manastir je više puta pretrpeo oštećenja, a nakon Velike seobe Srba 1690. godine, već je bio opustošen. Negde u to vreme Turci su sa crkve skinuli njen olovni krov, što je bio početak njenog potpunog urušavanja. Crkva je danas gotovo potpuno rekonstruisana.
To je jednobrodno zdanje sa jasnim elementima vizantijskog stila, ali i brojnim motivima primorske romanike, što je čini pretečom slavne Raške graditeljske škole. U unutrašnjosti crkve postoje jedva primetni fragmenti fresaka koje potiču iz 14. veka.
Kao i manastirska crkva Presvete Bogorodice, i ova građevina je imala olovni krov, koji se obasjan zracima sunca presijavao u belim nijansama, zbog čega je područje Kuršumlije tokom srednjeg veka bilo poznato pod nazivom „Bele crkve“.
Nasa svetinja nas ponos
Ako mogu da dodam par detalja.. Prvi Episkop je bio Joanikije i jos jedna zanimljiva informacija: Kada su latini 1204 g. zauzeli Carigrad, Nis je bio pod vlascu Bugara, pa je niska eparhija usla u sastav bugarske arhiepiskopije sa sedistem u Trnovu, tako da je i cela Toplica usla u sastav bugarske arhiepiskopije sa sedistem u Trnovu. To je kratko trajalo jer je ubrzo obnovljena toplicka episkopija sa sedistem u Kursumliji.